κολοκοτρώνης

Επώνυμο οικογένειας εθνικών αγωνιστών, η δράση των οποίων εκτείνεται στην προεπαναστατική περίοδο, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης καθώς και μετά την απελευθέρωση. Η οικογένεια καταγόταν από την Πελοπόννησο και πολλά μέλη της διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο από τις αρχές του 16ου αι. στους αγώνες εναντίον των Τούρκων. Αποκορύφωμα αυτής της δραστηριότητας υπήρξε η δράση του Θεόδωρου Κ. στην Επανάσταση του 1821. Υπολογίζεται ότι μόνο στο διάστημα 1760-1806 σκοτώθηκαν περίπου 70 μέλη της οικογένειας. Αρχικά η οικογένεια είχε το επώνυμο Τσεργίνης και ζούσε στο χωριό Ρουπάκι του Λεονταρίου (Αρκαδία). Δεν είναι γνωστό με ακρίβεια πότε και γιατί ονομάστηκαν Κ. Η λαϊκή παράδοση συνδέει τη μετονομασία με διάφορες ηρωικές πράξεις, που όμως δεν συμπίπτουν. Για παράδειγμα, μία από αυτές αναφέρεται στον Λάμπρο Τσεργίνη και σε περιστατικό του 1611, ενώ μία άλλη συνδέεται με τον Θεόδωρο Κ. και τη μάχη της Καλαμάτας (23 Μαρτίου 1821). Οι Τσεργίνηδες, πρώτοι γνωστοί πρόγονοι του Θεόδωρου Κ., έγιναν κλέφτες στις αρχές του 16ου αι., όταν ξεσηκώθηκαν εναντίον των Τούρκων κατά τη ναυτική εκστρατεία του Γενουάτη ναυάρχου Αντρέα Ντόρια στην Πελοπόννησο (1532). Ο Ντόρια κατέλαβε τη Μεθώνη, την Πάτρα, το Ρίο και ξεσήκωσε τους Πελοποννησίους εναντίον του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή· αποχώρησε, όμως, έναν χρόνο αργότερα, αφήνοντας εκτεθειμένους τους κατοίκους. Το γεγονός αυτό σήμανε την απαρχή της συνεχούς πολεμικής δραστηριότητας της οικογένειας. Το 1667, στον πόλεμο Τουρκίας-Βενετίας για την Κρήτη, οι απόγονοι του Λάμπρου Τσεργίνη, Χρόνης, Δήμος και Λάμπρος, πήγαν από την Πελοπόννησο στα λημέρια των κλεφτών στη Ρούμελη. Επέστρεψαν στην πατρίδα τους έπειτα από είκοσι χρόνια, όταν κυρίαρχος ήταν ο Ενετός Μοροζίνι, φέρνοντας μαζί τους και κλέφτες της Ρούμελης. Όταν οι Τούρκοι έδιωξαν τους Ενετούς και κυριάρχησαν στην Πελοπόννησο, οι αγώνες των Κ. αναζωπυρώθηκαν. Ονομαστοί για τα κατορθώματά τους έγιναν ο Δήμος και ο γιος του, Μπότσικας (ή Μπούτσικας), που σκοτώθηκε σε μια μάχη έξω από το Λεοντάρι. Σημαντικότερα μέλη της οικογένειας υπήρξαν οι ακόλουθοι: 1. Αναγνώστης. Ήταν γιος του Μπιθεγκούρα (βλ. 5.). Σε νεαρή ηλικία έχασε το ένα χέρι του. Έγινε κλέφτης και διακρίθηκε σε αγώνες εναντίον των Τουρκαλβανών. Δολοφονήθηκε στο Λεοντάρι. 2. Αντώνιος ή Γεράντωνος. Ήταν θείος του Θεόδωρου. Συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις του Αγώνα και διακρίθηκε σε μάχες στην Καλαμάτα, στο Ναύπλιο, στην Τρίπολη και στην Κόρινθο. 3. Απόστολος (; – Τρίπολη 1862). Ήταν εξάδελφος του Θεόδωρου. Έδρασε ως κλέφτης μέχρι το 1804. Αργότερα έφυγε από την Πελοπόννησο και μετέβη στη Βλαχία, όπου υπηρέτησε τους ηγεμόνες μέχρι την έκρηξη της Επανάστασης. Στη συνέχεια επέστρεψε στην Πελοπόννησο, συμμετείχε σε πολλές επιχειρήσεις και διακρίθηκε σε πολλές από αυτές. 4. Βλαδίμηρος (Αθήνα 1892 – 1970). Στρατιωτικός, απόγονος του Θεόδωρου. Συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους και στις εκστρατείες στην Ήπειρο, στον Μακεδονικό Αγώνα και στη Μικρά Ασία. Διετέλεσε αρχηγός πυροβολικού μεραρχίας καθώς και του Γ’ και Ε’ σώματος στρατού. 5. Γιάννης ή Μπιθεγκούρας (; – 1757). Ήταν γιος του διάσημου Μπότσικα. Αποκλήθηκε από τους Αλβανούς Μπιθεγκούρας, δηλαδή άνθρωπος με ογκώδεις γλουτούς, αλλά τελικά επικράτησε το –αντίστοιχης σημασίας στα ελληνικά– επώνυμο Κ. Έδρασε εκ περιτροπής στην υπηρεσία των σπαχήδων (στρατιωτικοί, οι οποίοι είχαν την υποχρέωση να συντηρούν καθορισμένο, με βάση την προϋπολογισθείσα γαιοπρόσοδο των κτημάτων, αριθμό στρατιωτών με πλήρη πολεμική εξάρτυση) και ως κλέφτης. Το 1757 συνελήφθη από τους Τούρκους και βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην Ανδρούσα. 6. Θεόδωρος. Βλ. λ. Κολοκοτρώνης, Θεόδωρος. 7. Ιωάννης ή Γενναίος. Βλ. λ. Κολοκοτρώνης, Γενναίος. 8. Ιωάννης ή Ντασκούλιας. Ήταν γιος του Αναγνώστη (βλ. 1.). Αρχικά υπηρέτησε στα σώματα που είχαν συγκροτηθεί στα Επτάνησα. Αργότερα μετέβη στις ηγεμονίες και εκεί συμμετείχε στο επαναστατικό κίνημα υπό τις διαταγές του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Μετά την αποτυχία του κινήματος επέστρεψε στην Πελοπόννησο, όπου πολέμησε και διακρίθηκε σε πολλές μάχες μέχρι το τέλος του Αγώνα. Μετά την ανεξαρτησία υπηρέτησε ως αξιωματικός της Φάλαγγας. 9. Κωνσταντίνος (1740 – 1780). Ήταν γιος του Μπιθεγκούρα (βλ. 5.). Ηγήθηκε των Γορτυνίων μετά τον πρόωρο θάνατο του Αναγνώστη. Στην επανάσταση του 1770 (Ορλοφικά) διακρίθηκε στη μάχη των Τρικόρφων. Κατά τον διωγμό των Ελλήνων μετά τα Ορλοφικά (1780) αρνήθηκε να δηλώσει υποταγή στους Τούρκους και πολιορκήθηκε στον πύργο του από τον έπαρχο Αλή. Έπειτα από πολυήμερη αντίσταση σκοτώθηκε μαζί με τους αδελφούς του, Αποστόλη και Γεώργιο. Από την καταστροφή και την αιχμαλωσία σώθηκαν μόνο η γυναίκα του, Ζαμπία, και ο γιος του, Θεόδωρος. 10. Κωνσταντίνος ή Κολλίνος (1810/1 – 1849). Ήταν τριτότοκος γιος του Θεόδωρου. Κατατάχθηκε στον τακτικό στρατό του Φαβιέρου και συμμετείχε στις τελευταίες μάχες του Αγώνα. Εξελέγη βουλευτής Γορτυνίας μετά την παραχώρηση του Συντάγματος. Την περίοδο της κυβέρνησης Κουντουριώτη ανέλαβε το υπουργείο Εξωτερικών (1848). 11. Πάνος (1800 – 1824). Ήταν πρωτότοκος γιος του Θεόδωρου. Πολέμησε από την αρχή του Αγώνα και επέδειξε σπουδαίες στρατιωτικές και πολεμικές αρετές. Δολοφονήθηκε σε ενέδρα από τους αντικυβερνητικούς κατά την περίοδο του εμφυλίου. Το κρανίο του, διάτρητο από τις σφαίρες, σώζεται μέχρι σήμερα στο Εθνολογικό Μουσείο. 12. Πάνος (Ναύπλιο 1836 – Αθήνα 1893). Ήταν νόθος γιος του Θεόδωρου. Ως αξιωματικός συμμετείχε στα επαναστατικά κινήματα του 1861 και προφυλακίστηκε για πολλούς μήνες. Αργότερα διετέλεσε διευθυντής της διοικητικής αστυνομίας Αθήνας-Πειραιά. Το 1863 εξελέγη πληρεξούσιος Γορτυνίας και από το 1865 έως το 1875 υπηρέτησε ως διαγγελέας (αγγελιαφόρος) του Γεωργίου Α’. Μεταξύ 1881 και 1886 διετέλεσε διευθυντής της Σχολής Ευελπίδων, στην οποία πραγματοποίησε πολλές μεταρρυθμίσεις. Από το 1886 έως το 1893 ήταν διοικητής του 2ου συντάγματος πυροβολικού.

* * *

ο

είδος σουγιά με ξύλινη στρογγυλή λαβή και με σχισμή στην οποία εισέρχεται η κόψη του.

[ΕΤΥΜΟΛ. < κύριο όν. Κολοκοτρώνης].